Savaş ve Barış (Tolstoy) Büyük İş Ama Popovski Cepten Yemiş (İBBŞT)

 İstanbul Büyükşehir Belediyesi Şehir Tiyatrosu’nun büyük işlerinden biri Savaş ve Barış benim seyir listeme aldığım oyunların başında geliyordu. Hem eser hem de yönetmen Popovski oyunu benim için cazip kıldı. Popovski benim beğendiğim bir yönetmen. Türkiye’de çok ödüller verildi kendisine. Onu ilk kez  İBBŞT’da yönettiği Tehlikeli İlişkiler ile tanıdım. Benim bir oyunu birden fazla seyrettiğim olmaz ama bu oyunu üç kez seyrettim. Oyunla ilgili yazım blogumda duruyor. İsteyen okuyabilir. Popovski  Türkiye’yi Türkiye de Popovski’yi  sevmiş olacak ki daha sonra  yönettiği Bir Yaz Gecesi Rüyası,  İmparatorluk Kuranlar,   Üç Kız Kardeşi Beklerken geldi.  Ama Popovski’nin performansı giderek düştü.  Gene de Tehlikeli İlişkiler’de tanıdığım yönetmenin temellerinin sağlam olduğunu düşündüm. Savaş ve Barış bu açıdan onun yeniden doğması olabilirdi. 

Popovski’nin bu oyunu yönetmesi daveti  İBBŞT Genel Sanat Yönetmeni  Ayşegül İşsever’den  gelmiş. İşsever’in oyun seçimi ve Popovski’yi  davet etmesi çok yerinde. Büyük oyunlar büyük yönetmenlerle yapılır. Popovski’nin de böyle bir ünü var.  

Popovski oyun dergisindeki yazısında bu oyun için 370 oyuncu izleyip kadro yaptığını yazmış. Romanın dünya edebiyatındaki yerini ve hem sayfa hem de içerik açısından hacmini düşündüğünüzde  büyük iş tanımını hak eden cesaret isteyen  bir oyun ile karşı karşıyayız. ‘Klasikleri genç seyirciye çağdaş bir dille tanıtma fikri benim için çok önem taşıyor.’ demiş Popovski. Geçmişine baktığınızda Popovski’nin  bunun altından kalkabilecek bir yönetmen olduğunu düşünürsünüz. 

Bu duygular içinde perde açılıp ilk sahneyi gördüğümde tamam dedim kendime doğru oyundayım. Oyun kadrosunun sahneye tek tek gelip bir fotoğrafın içinde yer alışları, bir kanepede oturan ve ölmek üzere olan Kont’un ‘Su..Su’ diye bağırışları , derme çatma dekor perdelerinin yıkılışı Popovski gene yapmış dedirtti bana. Ama bu düşüncem kısa sürdü. Rusya’nın metaforları diye gördüklerim meğer o kadarmış. Popovski basit metaforlarla göz boyamak istemiş. Düello sahnesinde olaylara gözünü kapayan kalabalıkların siyah gözlük takması, Moskova’da yangın sahnesine geçiş için Napolyon’un kibrit çakması(ki yolda söndü) çok basit metaforlardı. Bir sıra oyuncunun yangına kova kova su taşıması da çağdaş dil gibi gelmedi bana. Eline bastonunu sopa gibi verip Prens Bolkonski’yi  salonda neden dolaştırdınız Allah aşkına? Özellikle beyaz çarşaflar ve hava pompaları ile şişirilerek tepeler yapılan kar kaplı sahnelerin Popovski’nin Türk seyircisini tanıdığını ve onların oyun sonunda ayaklara fırlayarak bu görsel tabloları bravo nidalarıyla alkışlayacağını bildiğini gösterdi bana. (Öyle de oldu) Popovski tribüne oynamış yani.

Popovski romandan ‘Önemli bulduğumu seçtim’ demiş. Kendisi seçtiyse uyarlayanın(Eva Mahkoviç) kabahati yok. Maalesef ortaya bir magazin programı çıkmış. Ali Ayşeyi seviyor, sevmiyor vb.. Ben bir de bizdeki davullu zurnalı askere yollama sahnesi bekledim. Geleneksel de girerdi sahneye.  Birkaç  asker üniforması  ve tüfekle SAVAŞ olmuyor. Savaş olmayınca BARIŞ da olmuyor.  Tarih akmıyor sahnede. Tarihte ve romanda ağırlığı olan Napolyon figüran olmuş. Sahneye semaver getirince Rus bozkırları canlanmıyor gözünüzde,  o ruhun kokusu gelmiyor. Aynen sahneye sürat botu koyduğunuzda dil çağdaşlaşmıyor. Eminim ki Popovski A. Neuman, E.Piscator, G.Prüfer tarafından yapılmış Savaş ve Barış uyarlamasından haberdardır. Tolstoy’un eseri sürekli bir anlatıcı olmadan olmaz.  Oyun sıkıcı didaktik olur ama gereklidir. Bu oyunda fondan video akıtılabilirdi. Popovski'nin uyarlamasında anlatıcı yetmemiş. Keşke bahsettiğim uyarlamayı kullansa idi.  O  uyarlamadan aldığım şu satırları  hatırlatmak isterim: 

"Bizim için tiyatro kansız-cansız, yürek¬siz, sadece kendi için yapılan bir sanat de¬ğil, geleceğin haberciliğini yapabileceğimiz ayakta kalmış son kürsü, düşüncelerimizi açıklayıp içimizi dökebileceğimiz, insanları yargılayıp sarsabileceğimiz bir tartışma ala¬nıdır." (Türkçesi Cevat Çapan) Sevgili Popovski kendiniz için sanat yapmışsınız. Gelecek haberlerinin kürsüsü yok. İçimizi dökemedik düzeni yargılayıp sarsamadık. Oyundan çıkan(eğer yarıda çıkmamışsa) kaç kişi romanı merak eder de okur? Oyun bu merakı uyandırmıyor. 

Oyuna emek vermiş tüm oyunculara teşekkür ederim. Onların yaptığı büyük fedakarlık büyük emek büyük eserden büyük oyun olarak sahneye geçmemiş.  Son söz Popovski’ye :  Biz Türkçede buna cepten yemek diyoruz.  Savaş ve Barış sizin kariyeriniz için öyle olmuş. Yeni oyunlarınızı  merakla bekleyeceğim. Buluşmak üzere.

Melih Anık

Tehlikeli İlişkiler yazım:

https://melihanik.blogspot.com/2010/10/tehlikeli-iliskiler-istanbul-bb-sehir_14.html

Oyun Künyesi

Yazan: Lev TOLSTOY

Uyarlayan: Eva MAHKOVIC

Çeviren: Aslı ÖNAL

Yöneten: Aleksandar POPOVSKI

Müzik: Kiril DJAIKOVSKI

Dramaturg: Başak ERZİ

Dekor Tasarımı: Sven JONKE, Vanja MAGIĆ

Kostüm Tasarımı: Canan GÖKNİL

Işık Tasarımı: Osman AKTAN

Efekt Tasarımı: Erhan AŞAR

Yardımcı Yönetmen: Juš Andraz ZIDAR

Yönetmen Yardımcıları: Cem BAZA, Çimen BATURALP, Yunus Erman ÇAĞLAR, Deran ÖZGEN

Suflör: Zeynep KÖYLÜ, Özer KÖSE

Dekor Uygulama: A. Murtaza DEMİR

Kostüm Uygulama: Aynur KOPUZ

Işık Realizatörleri: Zafer ÇITAK, Fatih KARA

Efekt Uygulama: Gökçe SELİM

Aksesuar Sorumluları: Ömer ÖZGÜVEN, Bilal Zafer KURUOĞLU, Serdar DİKMEN, Serkan İŞERİ,

İlyas ÖZCAN

Sahne Teknisyenleri: Seyit KIRDI, Mert Ali METİN, Yusuf ŞAHİN, Burak YILMAZ, Dursun

SARIAHMET, Fatih ÖZKARDAŞ, Mustafa AKGÜN, Recep KAYALAR, Kazım KAYALAR,

Selçuk KESKİN, Ömer PARLAKKILIÇ, Tayfun ERDAĞ, Koray SATIR

Terziler: Nezahat TUNA, Mehmet SOYLU, Selman BADUR

Saç Uygulama: Oya SELİM, İbrahim AYDEMİR

Kuaförler: İbrahim AYDEMİR, Aykut AKKOÇ, Yakup KARATAŞ

Fotoğraflar: Nesrin KADIOĞLU, Sadi AYAN

Video Fragman : Enes Altuğ AVŞAR

Afiş Tasarımı: İzel KÜÇÜKEKENCİ

Broşür Uygulama: Aleyna YAŞAR

İlk Oyun: 4 Ekim 2023, Harbiye Muhsin Ertuğrul Sahnesi

Süre: 200 dakika / 2 perde

Değerli katkıları için gönüllü reji asistanları İrem YILDIZ ve Umay TUĞBAY’a teşekkür ederiz.

Oyuncular

Anna Pavlovna: Ayşegül İŞSEVER

Kont Bezuhov: Mutlu GÜNEY

Pierre Bezuhov: Cem EYÜBOĞLU

Prens Nicolay Bolkonski: Can BAŞAK

Andrey Bolkonski: Ahmet KAHVECİOĞLU

Marya Bolkonskaya: Berfin BERBER

Prens Vasili Kuragin: Ali Rıza KUBİLAY

Helene Kuragina: Dilara DEMİRDÜZEN

Anatol Kuragin: Boran BAĞCI

Kont Ilya Rostov: Murat BAVLİ

Kontes Natalya Rostova: Defne GÜRMEN YÜKSEL

Nataşa Rostova: İpek UĞUZ

Nikolay Rostov: Ersin BAĞCIOĞLU

Sonya: Yağmur TOPÇU

General Kutuzov: Doğan ALTINEL

Dolokhov: Ogeday ERKUT

Heidi: Melisa DEMİRHAN

Napoleon Bonaparte: Mesut ÇIRAK

Liza: Berfin BERBER

Askerler ve Hizmetliler: Deran ÖZGEN, Salih ŞİMŞEK, Sefa TURAN, Osman KABA