5 TL’ye Tiyatro ! Devlet Tiyatrosu ve "Vahşet Tanrısı"

Devlet Tiyatrosu 60.yılını , Türk yazarlarının kaleminden çıkan 60 eserin dünya prömiyeri ile “kutluyor”.
Genel Müdür Lemi Bilgin’in ifadesiyle “ Tiyatro sanatını ülkemizin en uzak köşesine ulaştırmak,Türk tiyatrosunun hak ettiği yerlere gelmesini sağlamak ve kültürümüzü yüceltmek adına” “Büyüyor”lar!
“Açtıkları yeni sahnelerle , sahneledikleri yeni oyunlarla,katıldıkları ve düzenledikleri ulusal ve uluslararası festivallerle,kadroya dahil olan genç sanatçılarla ,her geçen gün artan izleyici sayısıyla..”
Genel Müdür , önce hedef sonra strateji belirtmiş.
Ama her şeyden önce şunu düzeltmek lazım: “Türk tiyatrosunun” değil “Türk Tiyatrosu’nun”.
Aradaki farkı önemsiz bulmayın. Bu bir “Türkçe” yazım kuralı. “Türk” Tiyatrosu’nun en önemli mevkiinde bulunan ve “Türk” Tiyatrosu’nun hak ettiği yere gelmesini hedefleyen bir Genel Müdür ve kurumu bu “Türkçe” yazım kuralına da dikkat etmeli.
Sanatçı da olsa bürokratik gelenek içindeki yetkililerin söylemlerine alışkınız. Ama soralım bakalım ayni cümle içinde yapılan “ülkemizin en uzak köşesi” , “hak edilen yer”, “kültürün yüceltilmesi” gibi 3 vurgu ne demeye geliyor ?
Ülkemizin “en uzak köşesi” neresi ? Neye uzak? Genel Müdür’ün oturduğu merkeze mi ? Yoksa “tiyatroya en uzak seyirci”ye ulaşmak mı önemli ?
Türk Tiyatrosu’nun “hak ettiği yer” neresi ? Ben 60 yıllık Devlet Tiyatrosu’nun 40 yılında varım. Hak edilen yer için daha ne kadar zaman geçmesi lazım ? Geçilen zaman umut veriyor mu?
“Kültürün yüceltilmesi” ne demek ? Tiyatro kültür taşıyıcısıdır , kültür “boyacısı” değil ! ( “Somut Olmayan Kültürel Miras Taşıyıcılarının Tespit ve Kayıt İşlemleri Hakkında Yönerge”- http://www.rizekulturturizm.gov.tr/Genel/BelgeGoster.aspx?F6E10F8892433CFF92C077108DECE19DA35405BFDD9C147A okumanızı öneririm.)
3 vurgu da “statik” bir algının sonucudur. Devlet Tiyatroları’nın en tepesindeki yetkiliden duymaktan da üzüntü duydum.
Genel Müdür stratejisini de sayısal “büyüme” üzerine kurmuş. Ancak tiyatro sanatı nicelik ile değil nitelikle “büyür”. Bu anlamda Devlet Tiyatrosu’nun sunduğu niteliğin düzeyine bakmak lazım. Benim görüşüm maalesef olumsuzdur.
Devlet Tiyatrosu özel tiyatroların yapamadığını yapmak zorundadır. DT, gelmeyeni getirmek, seyretme alışkanlığı olmayanda seyir zevki ve isteği yaratmak zorundadır. En önemlisi nitelik olarak çıtayı yukarı çekerek “tiyatronun kutbu” olmak zorundadır. Bu konuda konulacak kriterler de seyirci sayısı, yerli yazara bağlı prömiyer sayısı kadar ölçülebilirliği kolay olan değerler değildir. 5 TL’lik bilet fiyatı ile toplam seyirci sayısı sabit kalan(hatta azalan) piyasada seyirci sayınızın artması bir “yer değiştirme”dir olsa olsa,o kadar.
DT, 5 TL’ye bilet satarsa özel tiyatronun 20 TL si pahalı gelir. Zira yapılan işin değeri düşürülmüş, rekabet şartları bozulmuştur. Kamu eliyle sanata yön verenler “Ufku” açmak, genişletmek ile yükümlüdür. Onlar ise “Pazar” ile ilgileniyorlar!
DT, bulundukları illerde çevreye nasıl ulaşıyor acaba? Okullara nasıl giriyor? Bunun için bir stratejisi var mı? Geçen sene ne yaptı ? Ülkemiz tiyatrosu için nasıl bir strateji belirledi ? Farklı kültürler nasıl “sahnelendi” ? Gelenekselden nasıl yararlanıldı? vb. yığınlarca soru…
Vahşet Tanrısı ile ilgili bir yazıdaki yukarıdaki giriş oyuna haksızlık oldu galiba.
Vahşet Tanrısı
Vahşet Tanrısı iyi yazılmış, iyi oynanan bir oyun, rejisi “sit-kom” koksa da. Yönetmen Celal Kadri Kınoğlu’nun televizyondaki “sit-kom” deneyimini sahneye taşınmış gibime geldi . En azından oyunculukta bu tarz gözüküyor. Oyunun metni de bu olanağı veriyor.
Oyun yazarını(Yasmina Reza) başarılı buldum. İki çocuğun kavgasından çıkan bir konunun sürükleyici diyaloglarla açılımı ve kimi zaman eğlendirmek ama çoğunlukla “iğnelemek” üzerine oturtulmuş bir söylemin başarısında tercüme edenin(Zeynep Avcı) rolü, yazar kadar önemli. Tercümede “Mal bulmuş mağribi gibi” ve “Akım derken b… demek” dışında kulağıma takılan olmadı.
“Taammüden” gibi ,bir avukatın içindeki “kod”ları tetikleyebilecek ,bir avukatın yüzüne söylenmemesi gereken “kışkırtıcı” bir söz ile diyalogun yönünü değiştirmek hem yazarın hem çevirmenin başarısı.
Darfur uzmanı , yatırım danışmanı,avukat ve satıcı kimlikleri ile iddiasız gibi görünen ama kendini toplumun etik koyucusu ve entelektüelliğin son temsilcisi sayanların , kontrollerini kaybettikleri anda nasıl birer şiddet nesnesine dönüştüklerini görmeyi yadırgamamanız gerek. Onlar hemen yanı başınızda. Belki de aynada, karşınızda duruyor.
Düşünce inceliklerini(?) gösterirken nasıl da nazik(?)ve “müşfik”ler(?). Ama kendilerini tehlikede hissettiklerinde baş gösteren saldırganlıkları ve çocuklarına biraktıkları miras , ortaya dökülen kirli çamaşırların kokusu gibi “dumansız hava sahası”nı kirletmekte.
Zorlama ve taktiksel “alt perde”den konuşmalar giderek günlük ve toplumsal hayatın bize öğrettiği klişe cümlelere dönüştükçe sırça köşklerin nasıl dağıldığını , bastırılmış ses tonları içindeki uygar(?) söyleşilerin yoldan çıkarak nasıl vahşileştiğini görmek öğretici ve eğlendirici. Kimi zaman alttan(kapalı) kimi zaman üstten(açıkça) “faullü” el-enselerle kişilerin birbirlerini tartmasını , gidişatı dengelemek için yapılan ustalıklı çalımları ve giderek fiskelerin yumruğa dönüşmesini görmek şaşırtıcı değil. Diyalog bu anlamda karşılıklı bir alış veriş, çözüm yolu değil haklı çıkmanın aracı olarak kullanılıyor.
“Konuşmanın tonu,seviyesizlik,ispiyonculuk, savunmasız kalmak ,ölüme terk etmek,vicdan azabı,uygarlık için savaşmak,dengeli olmak,yalnız olmak,hafife almamak,ayıp etmek, ,Afrika’nın acılarını bilmek,barış sağlama , dünya vatandaşlığı, kurbanlar ve cellatları” gibi konuşmanın yolunu değiştiren söylemler ile “iyiniyet yaramıyor”,”dürüstlük insanı zayıflatıyor”, ”her şey yorucu” , ”ahlaki değerler olmadan insan olmanın ne değeri var” ,“dünyanın bekçileri gibi davranan kadın yerine sezgileri ile kullanan kadınlar olmalı”, “güç kimdeyse haklı odur” gibi kendi haklılığını doğrulamak ve de son sözü söyleyerek karşısındakini köşeye sıkıştırma hedefli klişeler, aslında insanın kendisinden yana olan doğasının gereği olarak oyunda yerli yerince ve başarıyla kullanılmış.
Oyunda özellikle Zerrin Tekindor’u çok başarılı bulduğumu belirteyim. Eminim ki bu yılın “En İyi Komedi Kadın Oyuncu” ödüllerinin en kuvvetli adayı olacaktır. (Bence alacaktır)
Zafer Algöz ise “En İyi Komedi Erkek Oyuncu” adayı olursa şaşırmam.
Ülkü Duru ve İşdar Gökseven’in çok başarılı oyunculukları , Tekindor ve Algöz’ün yorumlarını parlatmalarını ve karakterlerin metinden gelen renkliliğinin öne çıkmasını sağlıyor.
Dekor ve giysi tasarımı(Serpil Tezcan) oyunun yorumuna destek oluyor ve başarılı.
Dolu bir salonda dolu dolu yankılanan alkışlardan daha büyük ödül ne olabilir!
Sahnedeki sanatçıları kıskananlar çok olur eminim.
Seyredin! Hem de 5 TL ! Evde oturduğunuz kabahat.

Melih Anık

Not: Ocak 2010 dan itibaren bilet fiyatı 10 TL olacakmış, öğrenci bileti de 4 TL. Öğrencilerin taşıdıkları telefonlara bir bakın. En iddiasızı 500 TL. İçtikleri sigaralar kaç TL ?
Ben gene de İstanbul için 10 ve 4 TL’nin haksız rekabeti önlemeyeceği düşüncesindeyim.
DT, haksız rekabeti önleyecek ve meslek değerini koruyacak şekilde şehre göre tarife belirlemeli. Bakarsınız bu şekilde bütçenin gelir kaleminde sağladığı artış özel tiyatrolara yapılan komik yardımların artmasını ; tiyatroya “çok uzak” şehirlerimize ve yurttaşlarımıza tiyatronun daha çok ulaşmasına neden olur.