Kötü Bir Oyun : Rain Man (Tiyatro Keyfi)

Google’a  rain man’i sorarsanız  449 milyon sonuç geliyor. Aramayı daraltıp  ‘rain man’i sorarsanız bir milyon yüz seksen bin sonuç alıyorsunuz. ‘rain man tiyatro keyfi’nin sonucu ise yirmi bin iki yüz. (29 Nisan 2014) Ben 20200 sonuçluk Rain Man’i seyrettim bu yazıyı yazdım. 449 milyon ile 20200 arasında ne kadar fark varsa, Rain Man ile Tiyatro Keyfi’nin Rain Man'i arasında o kadar fark var.

Oyun çalışmalarına başlanacağı duyurulunca kadroya baktım ve  Reha Özcan adını gördüm. Reha Özcan için üzüldüm. O günlerde “yönetmeninizi seçin” mealinde bir twit yazdığımı hatırlıyorum. Hatta Reha Özcan’ı arayıp “Emin misin Kemal Başar ile çalışma kararından?” diye sorasım geldi ama nasıl karşılanacağımı bilmediğim için sustum. Reha Özcan beğendiğim bir oyuncu, Kemal Başar ise ne yapacağına güvenmediğim bir yönetmen, anlamışsınızdır. Tiyatro Keyfi’nin oyunculuk atölyelerinde  Reha Özcan da eğitimcilerden biriymiş.  Demek ki anlaşıyorlar. Karışmadığım iyi olmuş.

Kemal Başar’ı Romeo ve Juliet(İBBŞT) oyunu ile tanıdım. Her şey için “Benim  benim…” demesinin dışında oyuna yansıttığı yönetmen kişiliği ile pek bir sorunumuz olmadı. Bu sorunsuz ilişki “Çığ” oyununda da devam etti. Ardından Külhanbeyi Müzikal’i geldi. Her üç oyunda sahnede bir “yönetmen” izi  görebiliyordum ama Hamlet ile birlikte kişisel egosunun kurbanı olan bir insan gördüm. Hamlet’te ip koptu. Üstün Akmen ve Yaşam Kaya’nın “ahbap dost işi” eleştirilerine karşı çıkınca, Başar'ın Erbil Göktaş ile arkamdan dedikodu yaptığını öğrenince işin rengi değişti. Kemal Başar’ın bana gönderdiği özel mesajlarında “Türkiye’nin üçüncüsü olmayan bir iki eleştirmeninden biri” iken birden “bahçesinden atti patti” oldum. Hamlet, bence Kemal Başar kariyerinde bir "dip"ti ama o zaman Rain Man’i görmemiştim. Meğerse dibin de dibi varmış.

Kemal Başar, Tiyatro Keyfi ismiyle sürdürdüğü internet sitesinden ilhamla aynı isimde bir tiyatro kurmuş. Tiyatronun internetteki sayfasında “Tiyatro Keyfi, dünya normlarında çağdaş tiyatro yapmak; yeni, ülkede sergilenmemiş metinleri ortaya çıkarmak, yeni metinler üretmek, İstanbul'da kimliği olan bir binada üs kurup salonların yanı sıra kentin farklı mekanlarında, parklarında, uygun açık alanlarda, önce Avrupa'da, sonra dünyanın her yerinde bu eserleri sergilemek ve farklı kültürler arasında iletişim sağlamak üzere Kemal Başar'ın sanat yönetmenliğinde kuruldu” yazılmış. Rain Man’i seyrettikten sonra ben “Tiyatro Keyfî” diye okudum adını. Zira “keyfimize göre tiyatro yapıyoruz, kafamıza göre takılıyoruz” diye anlıyorum artık.

Rain Man 1988 yapımı bir film. Senaryosunu  Barry Morrow and Ronald Bass birlikte yazmış. Dan Gordon’un senaryodan sahneye uyguladığı oyun 2009 yılında “Apollo Theatre”da sahnelenmiş. Tiyatro Keyfi de Şükran Yücel çevirisiyle  oynuyor. “Dünya normlarında çağdaş tiyatro yapma” iddiasının karşılığı Rain Man oynamak mıdır?  

Tiyatro Keyfi oyunu şöyle tanıtıyor:” Başrollerini Dustin Hoffman ve Tom Cruise’un oynadığı Rain Man filminin tiyatro uyarlaması. Değer ve ahlak duyguları gelişmemiş, hep kazanmak için uğraşan ve çılgınca bir hayat yaşayan Charles, babası ölünce kaybettiği, aklından çıkardığı otistik ağabeyi Raymond’la tanışır ve mirası ele geçirmek için onu hastaneden kaçırır. Charles, Raymond’dan faydalanmaya çalışırken, Raymond ona insanlığı öğretir.”

Başrollerini kimin oynadığının bizimle alakası ne? Amacını söyle!  Elindeki metin dünya şahaseri mi? Otizmi mi vurgulamak istiyorsun? Görsel bir şölen midir yapacağın? Filmin etkisini sahnede yaratabilecek misin? Saf ve temiz otistik beyinler ahlâksız kişileri yola getirir mi demek istiyorsun?  Bugün bu oyunun Türkiye’deki yeri nedir? Ne yapmak istiyorsun? Ne diyorsun?

Bana kalırsa hiçbir şey demeyen ayrıca (vicdan rahatlığı ile ifade ettiğim) kötü sahnelenmiş  bir oyun var sahnede. (Otizm konusunda bile farkındalık yaratamadı.)

Sahne ortadan ikiye bölünmüş. Bir sahne önü var bir de duvarla ayrılmış sahne gerisi. Arada bir pencere-kapı.(Dekor tasarımı: Murat Gülmez) Işık (tasarım: Murat Özdemir) son derece yetersiz. Müzik, Can Atilla’nın  meşgul bir anına denk gelmiş o da aradan çıkarmış. Kostüme, tasarım( Berna Yavuz) dememek lâzım.

Kemal Başar tarafından yönetilen yukarda saydığım ilk üç oyun ödenekli tiyatro, Hamlet ise CEF’in imkânları ile yapılmış oyunlardı. Yâni o zamanlar Kemal Başar başkalarının parasını harcıyordu. Rain Man,  kendi tiyatrosunun Tiyatro Keyfi’nin oyunu. Bu kez kendi parasını harcamış. Oyuna bakınca az harcamaya çalışmış demek daha doğru.

 Oyun duvar arkasında bir takım konuşmalarla başlıyor. Ne söyleneni anlamak mümkün ne de görebilmek. Ben metaforlar uydurmaya çalıştım. Otistik bir zihnin gizemleri falan diye ama baktım ki aslında bu yönetmenin fantezisi, videolar gibi. Ne anlatabiliyor ne anlaşılabiliyor. Hadi anlatamadın bari göster, o da yok. Devrim Evin’in ağzının içinde gezdirdiği kelimeleri de anlamak da ayrı bir azap. Evin, “rol kesiyor”.  Ece Özdikici, Tamer Levent, Hakan Eke, Burcu Görek de "görev" yapıyorlar. Çünkü onlar piyeste “karakter” olarak ortaya çıkmıyor. Ama hiç değilse söyledikleri anlaşılıyor. Elde bir tek Reha Özcan kalıyor. Oyun arkadaşı oyuncuyu parlatır, Reha Özcan tek başına karanlığı aydınlatmaya çalışıyor. Tek başına ne yapsın?

Bence Rain Man vakit kaybı bir oyun. Kemal Başar’ın her yaptığını beğenen  Üstün Akmen, Tuncer Cücenoğlu , Ece Saruhan, Erbil Göktaş ve Yaşam Kaya’nın “rektiri”leri (reklâm amaçlı eleştirileri) ve hatta Erbil Göktaş’ın Reha Özcan’a ödül vermesi  bile bu oyunu kurtarmaz.

Melih Anık

Not:

 Kemal Başar arkamdan karşıma çıkarsa döverim diyormuş. Şimdi daha da çok dayağı hak ettim sanırım. Bir eleştiri için ne riskler alıyorum. Bakalım aranızdan sesini çıkaran olacak mı? 

Övdüğümde bana inanan yerdiğimde de inanmalı, değil mi?

Şu notu düşmem gerekiyor: Ben oyunu Reha Özcan var diye seyrettim. Erbil Göktaş arkadaşının oyunundan daha başka adaylar bulabilse çıkarırdı ama o bile çaresiz kalmış bir tek Reha Özcan'ı aday yapmış. Oyundan akılda kalan bir tek Reha Özcan var. Özcan'ı seyrettiğim her oyunda ben onu aday listeme ekledim zaten.

Oyunu seyrettiğim gecenin ertesinde Rain Man filmine denk geldim tv’de.. Aradaki farkı bir kez daha anladım.